بیش فعالی در نوجوانان: علت، علائم و درمان

بیش فعالی نوجوانان … نوجوان شما حواس پرت است؟ در درس خواندن مشکل دارد و نمی‌تواند تمرکز کند؟ فقط شما نیستید که دارید با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید… امروزه بسیاری از مادران و پدران از شیطنت های فرزند خود شکایت میکنند و برخی والدین از فقدان تمرکز ، حواس پرتی و مشکلات درسی فرزند خود گلایه دارند.

یک باور عامیانه وجود دارد که میگوید وقتی کودکان به سنین بزرگسالی و دبیرستان میرسند علائم بیش فعالی در نوجوانان خود به خود از بین میرود و نیازی به درمان ندارد، اما درواقع این باور درست نیست و فقط در 20 تا30 درصد موارد علائم بیش فعالی به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش سن کاهش می‌یابد و در عمده ی موارد علائم بیش فعالی تغییر میکند مثلا کودکی که جنب و جوش زیادی داشت تبدیل به نوجوانی می‌شود که اصلاً تمرکز ندارد و علاقه مند به کارهای خطرناک است.

بیش فعالی در نوجوانان  چیست؟

اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا به اصلاح علمی ADHD ، یکی از شایع ترین اختلالات در کودکان و نوجوانان میباشد. بیش فعالی در نوجوانان ممکن است همراه با سایر اختلالات مانند نقص هوشی، اتیسم یا اختلال یادگیری باشد. مثلاً ممکن است در فرزند شما اتیسم غالب بوده و در کنار آن علائم بیش فعالی هم به عنوان مشکل همراه وجود داشته باشد. اما در بسیاری موارد هم اختلال بیش فعالی در نوجوانان به صورت خالص دیده شده و بیماری یا اختلال همراه ندارد.

علت بیش فعالی در نوجوانان چیست؟

رفتارهایی که در نوجوانتان می‌بینید علت تقریباً مشخصی دارد و باید بدانید رفتار هایی که در فرزند شما دیده میشود ارادی و از روی عمد نیست. اگرچه ممکن است واکنش غلط شما به عنوان والدین یا معلم رفتار های غلط او را تقویت کند. به هر حال تحقیقات نشان میدهند در یک نوجوان بیش فعال بخش هایی از مغز (لب های فرونتال و تمپورال ) رشد کافی نداشته اند و متابولیسم آن ها به طور قابل توجهی افزایش داشته است.

برای دانستن کامل و جامع علت این اختلال، مطلب زیر را مطالعه کنید:

 علائم بیش فعالی نوجوانان چیست؟

درمانگران معمولا 8 نشانه زیر را به عنوان علائم بیش فعالی نوجوانان در نظر میگیرند. برای تشخیص بیش فعالی در نوجوانی، فرد باید 5 نشانه از 8 نشانه زیر را دارا باشد و این علائم بیشتر از 6 ماه دیده شود. مجموعه ی این علائم منجر به اختلال در کارکرد روزانه فرزند شما میشود و این نشانه ها باید حتما در دو یا چند موقعیت مثلا خانه و مدرسه دیده شود و اگر فرزند شما فقط در یک موقعیت مثلا فقط مدرسه علائم را داشته باشد نمیتوان برای او تشخیص نوجوان بیش فعال گذاشت.

• دست و پای بی قرار و تکان تکان خوردن
  
• در شرایط انتظار یکجا نمی تواند بماند. مثلا در مطب پزشک  نمیتواند منتظر بماند تا نوبت او شود و دائم وول میخورد و جابجا میشود.
  
• اغلب در موقعیت ها می دود و ورجه وورجه می کند.
  
• نمی تواند ساکت بازی کند.
  
• اغلب در حال جنب و جوش است. مثل اینکه یک موتور او را حرکت می دهد.
  
• پر حرف است.
  
• قبل از کامل شدن سوال، جواب می دهد. (در گفتگو منتظر نوبت نمی ماند)
  
• مزاحم دیگران است- وسط بازی لوازم را برمی دارد و درگفتگوی دیگران می پرد.
  

اگر در فرزند شما فقط نشانه های بیش فعالی وجود داشته باشد برای او تشخیص نوجوان بیش فعال میگذارند. اما اگر در کنار این نشانه ها علائم کم توجهی هم داشته باشد او را یک فرد ADHD تشخیص میدهیم.

علائم اختلال نقص توجه در نوجوانان (ADHD) سیر متغیری دارد. بیشتر نوجوانان بیش فعال درمورد علائم پرتحرکی و تکانشگری بهبودی نشان می‌دهند اما معمولاً علائم بی‌توجهی پایدارتر است.

بیش فعالی در نوجوانی: یک همراه قدیمی!

خبر خوبی نیست اما بهتر است بدانید که گزارش‌های موجود در تحقیقات ۲۵ سال گذشته شواهدی قوی برای تداوم اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه (ADHD) از کودکی تا نوجوانی ارائه کرده‌اند.

تخمین زده می شود 50 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به ADHD ، علائم خود را در نوجوانی و اوایل بزرگسالی ادامه می‌دهند.

اما با تمام این‌ها، در برخی از افراد ممکن است برای اولین بار در دوران نوجوانی معیارهای تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص توجه بروز داده شود.

پدر و مادر گرامی، آیا همین موضوع اهمیت توانبخشی و درمان بیش فعالی را در سنین پایین نشان نمیدهد؟ حالا هم اگر کودکتان بزرگتر شده، باز هم می‌شود کارهایی انجام داد تا اوضاع بهتر شود… ادامه مطلب را بخوانید.

داستان بیش فعالی از کودکی تا نوجوانی

قبل از اینکه قصه‌ی تغییرات بیش فعالی را برایتان بگویم، باید بدانید که ADHD معمولا دارای سه مشخصه زیر می باشد:

• نقص توجه
• پرتحرکی و بیش فعالی
• رفتارهای تکانشی

علائم بیش فعالی و تکانشگری معمولاً  از  چهار سالگی کودک مشاهده می شود و در طول سه تا چهار سال افزایش می یابد و زمانی که کودک هفت تا هشت ساله است به اوج خود می رسد .پس از هفت تا هشت سالگی، علائم بیش فعالی شروع به کاهش می کند. در سالهای نوجوانی، آنها ممکن است به سختی برای دیگران قابل تشخیص باشند، اگرچه ممکن است نوجوان احساس بی قراری کند یا نتواند به آرامش برسد و در تمرکز کردن و درس خواندن دچار مشکل شود. همچنین علائم تکانشی معمولاً در طول زندگی باقی می مانند. علائم تکانشگری در نوجوانان شامل مصرف مواد، رفتار جنسی پرخطر و اختلال در رانندگی است.

آیا ADHD تا نوجوانی ادامه دارد؟

در بیشتر موارد، اختلال بیش فعالی تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه دارد. مخصوصاً اگر در کودکی پیگیر درمان نباشید. علائم در نوجوان شما بصورت رفتارهای تکانشی ، اشکال در سازماندهی و اتمام کارها ، حواس پرتی ، تصمیم گیری ناگهانی و بدون فکر همراه با اعتماد به نفس کم و افسردگی است. کودکان درمان نشده در معرض رفتارهای ضد اجتماعی ، سوء مصرف مواد و اختلال خلقی هستند.

آیا ژنتیک در بیش فعالی نوجوانان موثر است؟

بله. عوامل ژنتیکی بر علائم بیش فعالی نوجوانان تأثیر می گذارد. آنهایی که پایداری بیشتر در بیماری و علائم نشان می دهند احتمالاً بار بیشتری از ژن های پر خطر را دارند.

عوارض بیش فعالی در نوجوان شما چیست؟

صرف نظر از علائم بیش فعالی ، این اختلال عوارض قابل توجهی را برای فرد به ارمغان می آورد که این عوارض تحت تاثیر رفتار اطرافیان به خصوص والدین یا معلم می باشد:

• مشکلات تحصیلی
  
• مشکلات ارتباطی با همسالان و بزرگسالان
  
• عزت نفس پایین
  
• افسرگی و اختلالات خلقی
  
• بی احتیاطی و تصادفات رانندگی
  
• اضطراب
  
• اعتیاد
  
• بزهکاری
  
• اغفال شدن و گمراه شدن سریع
  
• ناتوانی در پیدا کردن و حفظ شغل مناسب و سایر سرخوردگی های اجتماعی ، از او فردی فاقد اعتماد به نفس میسازد که دیگر انگیزه ای برای کار و پیشرفت نخواهد داشت.

درمان بیش فعالی نوجوانان چیست؟

خط اول درمان در بیش فعالی دارودرمانی می باشد. دسته ریتالین و آمفتامین ها مهمترین دارو های رایج در این اختلال میباشند.

سایر دارو های مفید

• داروهای محرک (آگونیست های دوپامین) : متیل فنیدیت و دکستروآمفتامین
  
• متیل فنیدیت 75% موثر است.
  
• اتوموکستین (مهار کننده بازجذب نوراپی نفرین)
  
• داروهای الفا آدرنرژیک :کلونیدین ، گوانفاسین

عوارض داروهای مصرف شده برای این بیش فعالی نوجوانان چیست؟

داروهای بیش فعالی نوجوانان مانند هر داروی دیگری عوارض دارد. طول اثر دارو 3 تا 4 ساعت پس از مصرف است و عوارض شایع شامل سردرد ، درد شکم ، تهوع ، بیخوابی و بی اشتهایی در فرزند شما می باشد.

درمان غیردارویی بیش فعالی

نوروفیدبک: با اینکه در ایران از نوروفیبدک به عنوان یک راهکار مفید برای درمان افراد مبتلا به ADHD استفاده میشود اما تاثیر آن در بیش فعالی نوجوانان مشخص نشده است و حتی رد شده است.

کاردرمانی: در کاردرمانی حیطه های عملکرد نوجوان بیش فعال بررسی میشود. پس از ارزیابی کامل این حیطه ها یک برنامه درمانی مدون طرح ریزی و اجرا میگردد. این روش یعنی کاردرمانی، موثرترین راهکار غیر داروئی در یک نوجوان بیش فعال می باشد.

مشاوره و روان درمانی : در کنار دارو درمانی و کاردرمانی حتما باید مشاوره با نوجوان بیش فعال و خانواده او انجام شود تا همگی با علائم بیش فعالی آشنا شوند و عوامل طبیعی و غیر طبیعی موثر بر آن را بشناسند و درنهایت بتوانند بیش فعالی را مدیریت کنند. در این راهکار، مداخلات چند محوری در خانه و مدرسه انجام میشود و آموزش های لازم برای رفتار در مقابل نوجوان بیش فعال به شما آموزش داده میشود.

در پایان میتوان گفت اثربخش‌ترین راه درمان بیش فعالی در نوجوانان درمان دارویی و روان درمانی و همچنین آموزش صحیح اطرافیان به خصوص والدین و معلمان می باشد. والدین با رفتار مثبت خود میتوانند گامی موثر در بهبودی هرچه سریع تر علائم فرزند بیش فعال خود بردارند.