بیش فعالی چرا و چطور؟!

پدر و مادر عزیز؛ معلمان و درمانگران محترم؛
آیا می‌دانید آگاهی از علت بیش فعالی کودکان ، موجب تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع برای درمان ADHD شده و مانع گسترش علائم بیش فعالی و آسیب‌های حاصل از آن در دوران رشد کودک می‌شود؟
همچنین دانستن دلیل بیش فعالی کودکان می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را کاهش دهد.

پس در این مطلب به سوال مهم « علت بیش‌فعالی چیست؟ » در مورد کودکان پاسخ می‌دهیم و تغییراتی را که برای پیشگیری از این اختلال می‌توانیم اعمال کنیم قدم به قدم یاد خواهیم گرفت. 

هرچند در گذشته اختلال نقص توجه و بیش فعالی را تنها به کودکان نسبت می‌دادند ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی، افزایش استرس‌های محیطی، تغییر سبک زندگی و … علائم این اختلال در بزرگسالان نیز قابل مشاهده است. در این باره مطالعه مطلب زیر را پیشنهاد می‌کنیم:

اگر نمیدانید کودک شما بیش فعالی دارد یا خیر؟ , این ویدیو را ببینید و تست بیش فعالی کانرز را در انتهای همین مقاله دانلود کنید :

تعریف بیش‌فعالی

بیش فعالی که یک اختلال عصبی-تکاملی بوده و تقریباً برای همه آشنا است، در بیشتر موارد با بی‌قراری شناخته می‌شود. 

کودکان بیش فعال با توجه به شدت درگیری می‌توانند دچار بی‌توجهی و اختلال تمرکز، تکانشگری، حرکات مداوم و عدم ثبات فیزیکی باشند. 

ADHD یا اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی به سه شکل تشخیص داده می‌شود:

 1. فرد نقص توجه دارد 

2. فرد بیش‌فعال است 

3. فرد هر دو تشخیص را دارد.

از دیگر معضلاتی که افراد مبتلا به بیش‌فعالی با آن درگیر هستند، تردد بالای افکار در ذهن است که هم بی‌توجهی را تشدید می‌کند و هم منجر به بی‌خوابی در سطوح مختلف می‌شود.

حالا که با تعریف و نشانه‌های بیش‌فعالی آشنا شدیم، به پاسخ سوال اساسی و مهم علت بیش فعالی کودکان چیست؟ می‌پردازیم.

بهتر است بخوانید: روش‌های افزایش تمرکز در کودکان

علت بیش فعالی در کودکان چیست؟

بیشتر اختلالات رفتار از جمله ADHD حاصل تعامل ژنتیک و محیط است.

هرچند قرار گرفتن در محیط‌های آلوده به مواد شیمیایی(مثلاً سرب)، سیگاری و الکلی بودن مادر در ابتلا به بیش فعالی کودک قابل انکار نیست، اما فعال شدن و تشدید اختلال را با درصد بالایی می‌توان به ژنتیک نسبت داد.

اصلی‌ترین علت ابتلا به بیش فعالی کودکان، ژنتیک است.

به یک نکته مهم توجه کنید: در پاسخ به سوال مهم علت بیش فعال شدن کودکان چیست؟ باید گفت در بسیاری از اختلالات روان از جمله بیش فعالی، نمی‌توان یک دلیل مشخص را برای ابتلا به اختلال در نظر گرفت. همواره عوامل متعددی باهم در تعامل اند تا اختلال ایجاد شود.

چگونه کودک بیش فعال می شود؟ تاثیر عوامل محیطی

1. نوزادان نارس یا نوزادانی که زودتر به دنیا می‌آیند، به دلیل عدم رشد کافی ساختار مغز به احتمال بیشتری از سایر نوزادان به بیش‌فعالی مبتلا می‌شوند.
   
2. استرس و حتی افسردگی مادر در دوران بارداری می‌تواند درصد ابتلا به بیش فعالی را بالا ببرد.
   
3. احتمال ابتلای بیشتر در دوقلوهای تک تخمکی نسبت به دوتخمکی.
   
4. آسیب به مغز در مراحل مختلف. از دوران بارداری گرفته تا هنگام زایمان و بعد از تولد.
   
5. قرار گرفتن در محیط آموزشی که متناسب با توانمندی‌های کودک نباشد، می‌تواند باعث نقص در توجه و تمرکز کودک شود.
   در محیط‌های آموزشی باید انتظارات از کودک نه زیاد و نه کم باشد که کودک برای مورد تایید واقع شدن، تنبیه نشدن، پذیرش از جانب هم‌سن و سالان و … استرس و افسردگی زیادی را تحمل نکند.
   
6. محیط متشنج خانه، اختلافات خانوادگی، عدم خودتنظیمی و خودمدیریتی والدین و … می‌تواند علائم بیش فعالی را در کودک فعال کند و در طولانی مدت باعث تغییر در ساختار مغز و بیش فعالی شود.
   
7. کمبود ید، آهن، زینک، کم‌کاری تیروئید احتمال ابتلا به بیش فعالی را افزایش می‌دهد.

علت بیش فعالی کودک و آنچه در مغز او می‌گذرد

1. لوب فرونتال که در خودتنظیمی و عملکرد اجرایی( توجه، یادآوری، واکنش‌های عاطفی و …) نقش زیادی دارد، در این اختلال تا حدی مهار می‌شود.
   
2. خونرسانی و سوخت وساز در پری‌فرونتال به مقدار زیادی کاهش می‌یابد که این کاهش فعالیت و عملکرد این مناطق را به دنبال دارد.
   
3. ناحیه پردازش بینایی و پری‌فرونتال با یکدیگر ارتباط نرمالی ندارند.
   
4. مطالعات نشان می‌دهند حجم مغز در کودکان بیش فعال به نسبت سایرین کمتر است. آمیگدال و هیپوکمپ نیز که مسئول پردازش احسات و عواطف است، حجم کمتری دارند.
   
5.  بخش‌هایی از مغز نسبت به دیگر بخش‌ها دیرتر بالغ می‌شوند.

آیا تلویزیون علت بیش فعالی کودکان است؟

اینکه بگوییم دلیل بیش فعالی کودکان تماماً مربوط به تلویزیون دیدن است، سخت است؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد در کودکان زیر 2 سال با هر یک ساعت تماشای تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال 10 درصد احتمال ابتلا به بیش فعالی افزایش می‌یابد. صفحات دیجیتال باعث تحریک ساختار فیزیکی و شیمیایی و آسیب به نورون‌های رشد نیافته مغز می‌شود. 

در حالی که تماشای اشیا واقعی به مغز دید سه بعدی می‌دهد، تماشای تلویزیون دید دو بعدی را در مغز تقویت می‌کند. 

در کودکانی که ساعت زیادی به تماشای تلویزیون مشغول می‌شوند، دامنه توجه به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا می‌کند و همچنین میزان تکانشگری افزایش می‌یابد.

آیا مصرف شکر علت بیش فعالی کودکان است؟

شکر نوعی کربوهیدرات ساده است که سریع در بدن تجزیه و به تبع جذب خون می‌شود. مصرف شکر باعث افزایش ترشح آدرنالین می‌شود و انرژی فرد را در کوتاه مدت افزایش می‌دهد. به گراف زیر توجه کنید:

از سویی افزایش آدرنالین سبب فعال شدن سیستم سمپاتیک بدن، افزایش اضطراب، بیقراری و … می‌شود.

در حالی که ارتباط شکر و افزایش آدرنالین اثبات شده است اما این‌که مصرف شکر سبب بیش فعالی می‌شود، تایید نشده است.

مسلماً مصرف شکر در فرد بیش‌فعال به دلایلی که ذکر شد، باعث افزایش شدت علائم می‌شود اما رابطه علت و معلولی این دو تا به امروز به اثبات نرسیده است. نکته قابل اهمیت دیگر این است که بیشتر کودکان از خوردن خوراکی‌های شیرین لذت می‌برند و سبب واکنش روانی هیجانی در آن‌ها می‌شود که این می‌تواند یکی از دلایل تاکید والدین بر رابطه شکر و بیش‌فعالی باشد.

بهترین راه تشخیص دلیل بیش فعالی کودکان

باید بدانیم همانطور که تشخیص علت دقیق بیش فعالی در یک کودک هنوز کاملاً مشخص نیست، برای تشخیص قطعی بیش فعالی در کودک هم آزمایش واحد و مشخصی وجود ندارد. پس از کجا بدانیم کودک به اختلال نقص توجه و بیش فعالی مبتلا است؟ برای تشخیص بیش فعالی کودک باید با مراجعه به پزشک متخصص و درمانگران ارزیابی شود.

1. یکی از روش‌های ارزیابی چک‌لیست فعالیت‌ها و علائم است که در آن، طی یک مصاحبه نیمه ساختاریافته احتمال ابتلا مشخص می‌شود.
   
2. دومین مورد قابل ارزیابی، تشخیص افتراقی به وسیله آزمایش‌های پزشکی و دیگر تست‌های ارزیابی است. به طور مثال کودکان دارای اختلال یادگیری نیز نشانه‌های بی‌توجهی را از خود بروز می‌دهند. پس تشخیص اشتباه می‌تواند مسیر متفاوتی را برای درمان به دنبال داشته باشد.
   
3. برای ارزیابی باید به این نکته توجه شود که تا زمانی که این اختلال در روند طبیعی زندگی شما مشکلی به وجود نیاورده باشد، شما بتوانید وظایف خود را انجام دهید و به فعالیت‌های خود رسیدگی کنید، این اختلال قابل تشخیص نیست. کودکی که متناسب با سن رشدی خود فعالیت دارد، بازی می‌کند و زندگی نرمالی دارد حتی با وجود نشانه‌های کمی از بی‌توجهی و تکانشگری نیازی به ارزیابی این اختلال ندارد.

سخن آخر درمورد علت بیش فعالی کودکان

باید توجه کنیم که درست است که دانستن علت بیش‌فعالی می‌تواند به ما کمک زیادی کند ولی افراد مبتلا بیشتر از درمان‌های دارویی و غیردارویی، نیاز به حمایت خانواده و جامعه دارند.

ما به عنوان مراقبین و خانواده افراد مبتلا به بیش‌فعالی باید این اختلال را قسمتی از زندگی کودک بدانیم و اجازه ندهیم ابتلای کودک به بیش فعالی باعث محدود شدن استقلال او شود. برای این کار آگاهی خود را از اختلال کودک خود بالا ببرید. ما در سایت تیم نهال، در تلاشیم تا اطلاعات علمی و درست را برای خانواده افراد بیش فعال ارائه کنیم. مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

اگر میخواهید بدانید راه حل و راهکارهای درمان بیش فعالی به چه شکل است این ویدیو را ببینید

با مراجعه به افراد متخصص می‌توان آموزش دید که زندگی را با وجود این اختلال پذیرفت و مدیریت کرد. ما در تیم نهال من، به صورت حضوری و آنلاین آماده‌ی کمک به کودکان بیش فعال شما هستیم. با شماره‌های کلینیک در تماس باشید:

کلینیک فردای روشن شعبه تهران:
09961232379
02126749556

کلینیک نهال من شعبه پردیس:
09100704227
02176270457

برای دانلود تست تشخیصی بیش فعالی کانرز کلیک کنید .