رشد مهارت های حرکتی ظریف شامل چه مواردی می شوند؟

در بررسی پدیده رشد مهارت حرکتی کودک با دو حیطه سر و کار داریم :1. رشد مهارت حرکتی درشت 2. رشد مهارت حرکتی ظریف  . ما حرکت را به طور کلی به استفاده از دست ها و اندام های فوقانی و تحتانی در نظر میگیریم، رشد مهارت های حرکتی ظریف را شامل رسیدن، گرفتن و دستکاری اشیا با دست می دانیم. مهارت‌های حرکتی ظریف را مشتمل بر بینایی، به ‌ویژه مهارت‌های حرکتی دیداری در نظر میگیریم که اغلب با هماهنگی چشم و دست انجام می دهیم.

رشد مهارت های حرکتی ظریف :

• دست یابی(reach): به معنی حرکت بازو، ثبات شانه و حرکت دست به منظورتماس با یک شئ است
• گرفتن( grasp): یعنی بتوانیم چیزی را در دست بگیریم
• حمل کردن یک شی(carry): یعنی بتوانیم یک شی را مکانی به مکانی دیگر منتقل کنیم 
• رها کردن(release): انداختن ارادی وسیله ای که در دست است در زمان و مکان مشخص
• دستکاری درون دست(in_ hand manipulation): جابه جایی و تنظیم شئ بین انگشتان مانند جا به جا کردن مهره پلاستیکی در دست
• مهارت های دو دستی(bilateral hand use): به کار بردن هر دو دست جهت انجام یک فعالیت مانند گرفتن صفحه کاغذ و قیچی کردن با دست دیگر 

تفاوت مهارت های حرکتی درشت و ظریف چیست؟

تفاوت بین مهارت های حرکتی درشت و ظریف به ماهیچه های مورد استفاده مربوط می شه . عبارت رشد مهارت های حرکتی درشت به عضلات بزرگ و رشد مهارت های حرکتی ظریف به عضلات کوچکتر اشاره دارد. نوزادان و کودکان نوپا به زمان بازی و تمرین زیادی نیاز دارن تا این عضلات کوچک را برای اجرای دقیق، سریع، منظم و هماهنگ حرکات ظریف رشد و توسعه دهند.

این لیستی از مهارت های حرکتی ظریفی است که کودکان در سنین 0 تا 2 سال باید نشان دهند:

0-3 ماه

• دست هایش را به دهانش می آورد
• بازوهایش را حرکت می دهد
• ممکن است بازوهایش را به سمت اسباب بازی ها بچرخاند
• دست هایش بیشتر شروع به باز شدن می کنند

3-6 ماه

• اشیاء کوچک را در دست نگه می دارد (بدون استفاده از انگشت شست)
• دست ها را با هم نگه می دارد
• با هر دو دست به اسباب بازی ها را می گیرد
• وقتی روی شکم است، با بازوها را خود را بالا می‌کشد
• برای چند ثانیه یک اسباب بازی مانند جغجغه را نگه می دارد
• اشیاء را با چشم در همه جهات دنبال می کند

6-9 ماه

• جغجغه را تکان می دهد
• اسباب بازی ها را به دهان می آورد
• با انگشت اشاره و شیت شی را بر میدارد یا می گیرد
• اجسام را از یک دست به دست دیگرش منتقل می کند
• دست ها را در بیشتر مواقع باز و ثابت نگه می دارد
• ممکن است بتواند تیکه های کوچک غذا را با انگشت اشاره و شست بردارد

9-12 ماه

• به شکل ارادی می تواند یک شی ء را بلند و رها کند
• در صورت درخواست، اسباب بازی را به مراقبش می دهد
• دو اسباب بازی را به هم می کوبد
• چند صفحه کتاب را با هم ورق می زند
• شروع به استفاده از دست برای قرار دادن اشیاء را در یک ظرف می کند
• به اشیا اشاره می کند
• 2 بلوک اسباب بازی را روی هم قرار می دهد

12-18 ماهگی

• دست ها را به هم می زند
• اشیاء و اسباب بازی ها را با دقت در ظروف قرار می دهد
• با دست بای بای می کند ( تکان دادن دست به چپ و راست)
• از هر دو دست برای بازی استفاده می کند
• انگشت اشاره را از سایر انگشتان بسته شده جدا می کند ( مثل اشاره کردن)
• با مداد رنگی خط خطی می کند
• شروع به استفاده از قاشق و فنجان می کند

18-24 ماه

• می تواند یک برج بلوک با استفاده از 3-4 بلوک بسازد
• حلقه ها را روی یک برج حلقه قرار می دهد
• صفحه های کتاب را یکی یکی ورق می زند
• شروع به نگه داشتن مداد رنگی با نوک انگشتان و شست می کند

بیشتر بخوانید : رشد مهارتهای گفتار و زبان از بدو تولد تا دوسال

روش های زیر به رشد مهارت های حرکتی نوزاد کمک می کند:

نکته اول:

• “تامی تایم”… یک مفهوم مهم در رشد مهارت های حرکتی کودکان 0-2 ساله است که به عنوان “مهارت های دمر” می شناسیم . دمر یعنی به شکم دراز بکشیم . یک نوزاد باید زمان بازی را در “حالت دمر” بگذراند. تامی تایم به کنترل وضعیت و قدرت برای ایجاد ثبات برای دست ها و انگشتان کمک می کند. این حالت بدنی به رشد مهارت های حرکتی ظریف کمک می کند. مهارت‌های حرکتی ظریف پایه از طریق مهارت‌های حرکتی درشت مانند بازی در حالت دمر، غلت زدن، نشستن و خزیدن ایجاد می‌شوند.یک کودک 3 تا 6 ماهه یاد می گیرد که در حالت دمر با دست های خود، بدنش را بالا بیاورد، و درنهایت می تواند به سمت ایستادن پیش رود.

نکته دوم :

از آنجایی که رشد بینایی و حس لامسه برای رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف  مهم است، کودکان باید بتوانند آنچه را که در دستانشان است ببینند و حس کنند تا بتوانند با اشیا تعامل داشته باشند یا آنها را دستکاری کنند.

پس لازمه که کودک در 3 تا 6 ماهگی برای رشد مهارت های حرکتی تامی تایم مناسبی داشته باشد.

سه راه برای رشد و توسعه بهتر مهارت های بینایی کودک:

راه یک :

“به صورت کودک شویم” :نوزادان دوست دارند به چهره ها نگاه کنند. از دید نوزادان چهره والدین بسیار رسا و دارای کنتراست است و نوزادان را تشویق می کند تا تمرکز کنند و از مهارت های بصری خود استفاده کنند. صورت خود را در فاصله 30 سانتی متری از صورت کودک خود قرار دهید. آواز بخوانید، صحبت کنید و شکلک در بیاورید!

راه دو :

“از رنگ ها کنیم ” وقتی نوزادان به 3-6 ماهگی می رسند، شروع به لذت بردن از اشیاء رنگی می کنند. کودکان سه ماهه اغلب “رنگ های سرد” را دوست دارند ، زرد لیمویی، آبی آسمانی و سبز لیمویی. کودکان شش ماهه در حال آماده شدن برای دیدن واضح رنگ های روشن تر ، صورتی تند، قرمز و نارنجی هستند. لذا در نظر داشته باشید که محیط کودک در دوره های مختلف سن دارای رنگ های مختلف و غنی و متناسب با سن رشدی باشد. اسباب بازی ها، نوار های رنگی و … می توانند این تجربه های بینایی را برای نوزاد ایجاد کنند.

راه سه :

“قرار دادن کودک در معرض محیط های بصری متفاوت و غنی” اگر معمولاً یک صندلی کودک ثابت در خانه دارید، اتاق های دیگر را امتحان کنید تا کودک شما بتواند نما های متفاوتی برای دیدن داشته باشد. کودک را به صورتی در بغل خود حمل کنید که بتواند اطراف خود را از بالا ببیند. از اینکه مدام کودک در صندلی باشد، یا در گهواره بخوابد خودداری کنید.

سه راه برای رشد و توسعه بهتر مهارت های حسی:

راه اول:

“حواس چندگانه را ترکیب کنید”: هنگام تعامل با کودک، تمام حواس را دخیل: لامسه (تماس)، حرکات (وستیبولار)، آگاهی بدن (حس عمقی)، بینایی، بویایی، شنوایی و چشایی. تشک‌های بازی با بافت‌های مختلف و کتاب‌های لمسی و تجربیات لمسی متفاوتی را به نوزاد ارائه دهید. تاب خوردن، غلت زدن و بالا پایین کردن ملایم نوزاد، تجارب حرکتی و حسی متنوعی را برای نوزاد ایجاد می کنند. همانطور که قبلا ذکر شد استفاده از اسباب بازی با رنگ های مختلف و بازی در محیط های مختلف تجربیات دیداری متفاوتی را برای نوزاد ایجاد می کند. استفاده از لوسیون‌های معطر ملایم یا بوی گیاهان باغچه می‌تواند حس بویایی را  در نوزاد تحریک کند. گوش دادن به موسیقی و نواختن موزیک با سازها یا اشیا دیگر راه های خوبی برای ایجاد ورودی های شنیداری متفاوت هستند.

راه دوم :

“موقعیت یا وضعیت”: حواس بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی و بویایی همگی در یک نوزاد در حال رشد هستند. علاوه بر این موارد “حس موضعی” هم داریم; این حس به ما کمک می کند تا مشخص کنیم آیا بدن ما در حال حرکت است یا خیر، و در کجای فضای اطراف هستیم (نشسته یا دراز کشیده روی شکم). این حس موضعی دلیلی است که نوزادان دوست دارند تکان بخورند. برای کمک به آنها در داشتن محیطی غنی، غلت خوردن را با تاب خوردن جایگزین کنید، صندلی ها و گهوارهای مختلف را امتحان کنید، و وضعیت نوزاد را تغییر دهید – قنداق در پتو، قرار دادن روی شانه شما یا دراز کشیدن روی شکم روی پاهای شما. برای غنی تر سازی این تحریکات با کودک خود در کالسکه یا کوله پشتی به پیاده روی بروید.

راه سوم :

“ماساژ دهید ” : اگر میخواهید حس لامسه یا آگاهی لامسه نوزاد رشد کند ، بازوها، پاها و بدن وی را ماساژ دهید. در صورت تمایل می توانید از لوسیون یا روغن بچه استفاده کنید. برای آموزش نحوه انجام ماساژ ها حتما با درمانگران یا پزشک مشورت نمایید.

اگر کودک ما در موارد گفته شده مشکل یا تاخیر داشته باشه چکار کنیم؟

اگر کودک شما دارای تاخیر در رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف ، حسی و شناختی می باشد و نسبت به هم سن و سالان خود عملکرد کمتری را نشان می دهد ، کاردرمانی می تواند به کودک کمک کند تا رشد مهارت های ذکر شده بهبود یابد. کاردرمانگران به ارزیابی و درمان  اختلالات مربوط به رشد روانی حرکتی، شناختی، فعالیت های زندگی روزمره، پردازش حسی، رشد مهارت های اجتماعی بینایی / ادراکی و… می پردازند.

مجموعه نهال من با تیمی متخصص از کار درمانگران ذهنی، جسمی، بازی درمانگر، رفتار درمانگر، مشاوره و روانشناس، در کنار شماست.

با کلینیک توانبخشی نهال من در ارتباط باشید

جهت دریافت نوبت با شماره های :

09100704226

و 02176270457 تماس حاصل فرمایید

با ما در تماس باشید.